Transformeren naar gezondheid
Het Nederlandse zorgsysteem staat onder druk. Het wordt steeds moeilijker om kwalitatief goede zorg te leveren die ook betaalbaar en toegankelijk blijft. Daarbij is het huidige gezondheidssysteem met name ingericht rondom zorg en niet rondom gezondheid. Dit vraag om een transformatie van het zorglandschap, waarbij domeinoverstijgend samenwerken nodig is om zorg te voorkomen, vervangen en verplaatsen. Hoe je dat doet, stond centraal op 19 januari tijdens het symposium 'Samen transformeren van zorg naar gezondheid' en de verdediging van het proefschrift van dr. Natascha van Vooren.
In haar promotieonderzoek getiteld "The process of cross-sector collaboration for the health of local and regional populations. What works, why and in which context?" onderzocht dr. Natascha van Vooren hoe de transformatie plaats kan vinden binnen diverse lokale en regionale samenwerkingsverbanden. Ze keek daarbij naar welke strategieën voor samenwerking zijn ingezet, in welke context en hoe deze werken.
Uit haar onderzoek blijkt dat er een verschil is in strategieën voor optimaliseren van de samenwerking binnen de huidige systemen, en voor het daadwerkelijk samen transformeren. Transformatie vraagt daarnaast om een lerende omgeving omdat veel nog onzeker is. In dit proefschrift worden aanbevelingen gedaan voor het organiseren van deze lerende omgeving. Hier zijn we tijdens het symposium, voorafgaand aan de verdediging, verder op in gegaan.
Een landelijk beeld van regionale domeinoverstijgende samenwerkingsverbanden
We spreken van domeinoverstijgende samenwerkingsverbanden (DSV’s) wanneer drie of meer organisaties uit de (langdurige) zorg en het social domein samenwerken aan doelen op het gebied van zorg, welzijn en gezondheid én samenwerken met een zorgverzekeraar en/of gemeente.
DSV’s zien we sinds 2013 in Nederland, vertelt Brigitta Keij van het RIVM. Eerst als de ‘Proeftuinen Toekomstbestendige Zorg’ daarna als de ‘Juiste Zorg op de Juiste Plek (JZOJP)’ en nu als het ‘Integraal Zorgakkoord’. Het RIVM heeft de rol om deze bewegingen te monitoren en lerend te evalueren.
Lerend evalueren heeft verschillende voordelen. Bijvoorbeeld dat de betrokken partijen actuele uitdagingen en leervragen kunnen delen en samen oplossen. Of dat er tussentijds bijgestuurd kan worden om de DSV verder te brengen. Een DSV gaat vijf fasen door: voorbereiden, actie, verbreden, systeemverandering en institutionalisering. In de praktijk zien we dat we nog niet gemakkelijk verder komen dan stap twee of drie. Structurele aspecten zoals systeemverandering en institutionalisering blijven een uitdaging en we moeten er samen achter gaan komen hoe die eruit gaan zien.
Een spiegel voor de overheid. Lessen uit JZOJP en IZA
Het JZOJP is een bottom-up beweging met als doel het dagelijks functioneren van de mens centraal te stellen én zorg toekomstbestendig te maken. De stip op de horizon is om een echte, niet vrijblijvende verandering te maken in het zorgsysteem, benadrukt Vincent Theunissen van het VWS. Hierbij is een focus aangebracht op regionale, domeinoverstijgende samenwerkingsverbanden.
Er zijn centrale afspraken gemaakt, maar er is ruimte gelaten voor een lokale invulling door de betrokken zorgprofessionals. Via ZonMw zijn er financiële impulsen gegeven voor de DSV’s, er is een landelijke community gebouwd met meer dan 15.000 leden en er worden succesverhalen gedeeld via de website regiobeeld.nl. De volgende stap is om de bestaande (zorg)akkoorden aan elkaar te koppelen en te integreren. De overheid heeft diverse rollen in dit proces, afhankelijk van de context is het nodig om te faciliteren, reguleren of juist los te laten.
Amsterdam Vitaal & Gezond
Uit onderzoek bleek dat er grote verschillen waren tussen Amsterdammers op gebied van zorg, werk en participatie domeinen. Bijvoorbeeld dat kortopgeleide mensen bijna 10 jaar minder gezonde levensjaren hadden vergeleken langopgeleide mensen. Dit heeft voor de nodige opschudding gezorgd en is de aanleiding geweest voor het starten van “Amsterdam Vitaal & Gezond”, waar Inge Müller programmaregisseur van is. Amsterdam Vitaal & Gezond is een beweging van meer dan 90 zorg- en welzijn partijen waaronder Gemeente Amsterdam, Zilveren Kruis, Sigra (Vereniging Amsterdamse zorg- en welzijnsaanbieders), Elaa (eerstelijns zorgprofessionals) en Cliëntenbelang Amsterdam. Ambitie is om ervoor te zorgen dat in 2040 alle Amsterdammers gelijke kansen hebben op zorg. Een samenwerking als deze kost tijd, geld en menskracht. De verschillende partijen spreken lang niet altijd elkaars taal en hebben ook niet per definitie dezelfde prioriteiten. Er is een cultuurverandering nodig waarbij de focus niet meer ligt op “ik en mijn organisatie” maar juist op het grotere plaatje. Door te letten op de lange termijn visie in plaats van kleine korte termijn winsten, komt de samenwerking steeds een stukje verder.
-
Brigitta Keij
RIVM, Projectleider Lerende evaluatie Juiste Zorg op de Juiste Plek / Regionale samenwerkingen -
Vincent Theunissen
Ministerie VWS, Programmamanager Juiste Zorg op de Juiste Plek -
Inge Müller
Amsterdam Vitaal & Gezond, Programma-regisseur
