Cows

Regulering van de uitstoot van broeikasgassen uit landbouw

Dit project onderzoekt door middel van rechtsvergelijkende studie hoe het Europese systeem van emissiehandel kan worden aangepast om de broeikasgassen in de landbouw terug te dringen.

Het reguleren van de uitstoot van broeikasgassen door de landbouw

Het belangrijkste juridische instrument in de EU om klimaatverandering te verminderen is het emissiehandelssysteem (EU ETS). Momenteel wordt de uitstoot van broeikasgassen uit de landbouw niet gereguleerd onder het ETS. Het invoeren van strengere wettelijke instrumenten om de uitstoot van broeikasgassen uit de landbouw terug te dringen en het vastleggen van koolstof in landbouwgrond te vergroten lijkt onvermijdelijk als de EU haar verplichtingen uit hoofde van de Overeenkomst van Parijs wil nakomen.

Dit werd ook erkend tijdens COP28, die in december 2023 in Dubai plaatsvond. Tijdens COP28 namen de staatshoofden een verklaring aan over duurzame landbouw, veerkrachtige voedsel­systemen en klimaatactie, waarin zij zich ertoe verbinden de integratie van landbouw en voedsel systemen in het klimaatbeleid te versnellen en tegelijkertijd klimaatactie te integreren in alle beleidsagenda’s en acties met betrekking tot landbouw- en voedselsystemen. In het belangrijkste besluit dat tijdens COP28 werd aangenomen, de ‘First Global Stocktake Decision’, ook wel de VAE Consensus genoemd, werden staten opgeroepen om de uitstoot van andere broeikasgassen dan kooldioxide, inclusief methaan, tegen 2030 versneld en substantieel te verminderen. Landbouw is een belangrijke bron van de uitstoot van de twee belangrijkste andere broeikasgassen, methaan en lachgas (N2O), die beide sterkere broeikasgassen zijn, maar met een kortere levensduur dan CO2 (respectievelijk 30x en 250x sterker).

In een onderzoeksproject dat mogelijk werd gemaakt door financiering van NWO, beoordeelden onderzoekers van Tilburg Law School of, en onder welke omstandigheden, het EU ETS een rol kan spelen bij verminderen van broeikasgasemissies uit de landbouwsector. We hebben een ex-post beoordeling uitgevoerd van drie van de weinige voorbeelden in de wereld van regelgevende en op marktwerking gebaseerde benaderingen voor de integratie van de landbouw in emissiereductie­programma’s in Canada, Californië en Australië. Tevens hebben we, mede op basis van het vergelijkende onderzoek met deze drie landen, een ex-ante beoordeling gedaan van de opname van landbouwemissies onder het EU ETS, hetzij indirect, door compensatie van emissies elders op landbouwbedrijven toe te staan, bijvoorbeeld voor meer vastlegging van CO2 in de bodem, hetzij direct, door boeren en/of andere actoren in de landbouwsector te verplichten emissierechten in te leveren voor hun eigen emissies. Wij hebben ons vooral gericht op juridische overwegingen.

Het lijkt het meest haalbaar om de methaan- en lachgas-emissies afkomstig van respectievelijk de veehouderij en het gebruik van kunstmest onder het EU-ETS te brengen, door vlees- en zuivelverwerkers en producenten van kunstmest te verplichten rechten in te leveren voor de emissies op boerderijen die verband houden met hun producten. Bovendien zou er ook een vrijwillig, maar sterk gereguleerd systeem voor koolstofkredieten kunnen worden ingevoerd om boeren te stimuleren hun eigen uitstoot te verminderen en over te stappen naar een klimaatneutrale en over het geheel genomen klimaatbestendiger en milieuvriendelijker bedrijf. Dergelijke kredieten kunnen worden aangeboden aan de particuliere koolstofmarkt en kunnen worden opgekocht door de regeringen van de lidstaten en de Europese Commissie.

Deze nieuwe instrumenten om de belangrijkste broeikasgasemissies in de landbouw terug te dringen moeten worden ingebed in een breder beleidskader om boeren te helpen bij de overgang naar een duurzamere landbouw, bijvoorbeeld door het geld dat via het ETS wordt opgehaald terug te geven aan de boeren, door het mechanisme voor koolstofgrenscorrectie in te zetten, en door supermarkten en consumenten te stimuleren producten te kopen van duurzame boerderijen in de EU.

Kernboodschappen en aanbevelingen

  • Probleem: de uitstoot van broeikasgassen in de landbouw is grotendeels ongereguleerd en moet worden teruggedrongen om de klimaatdoelstellingen van de Overeenkomst van Parijs te verwezenlijken
  • Aanbeveling 1: Breng de methaanemissies van vee en de lachgasemissies van kunstmest onder het EU-ETS
  • Aanbeveling 2: Introduceer een vrijwillig, sterk gereguleerd koolstofkredietprogramma voor boeren om hun eigen uitstoot te verminderen en over te stappen naar een klimaatneutrale en over het geheel genomen klimaatbestendiger en milieuvriendelijker bedrijf
  • Aanbeveling 3: Veranker dit in een bredere beleidsaanpak om boeren te helpen bij de transitie naar duurzame landbouw

Download onze beleidsnota

Medewerkers

Duur

2020 - 2023

Het project in het kort

De doelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs kunnen alleen worden gerealiseerd als ook broeikasgas emissies uit de landbouw worden teruggebracht en meer koolstof wordt vastgelegd op landbouwgrond. In dit project wordt, o.a. door een rechtsvergelijkende studie, onderzocht hoe het Europese systeem van emissiehandel kan worden aangepast zodat dit wordt gestimuleerd.

Publicaties

Financiering

Dit onderzoek is mogelijk gemaakt dankzij financiering door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek NWO onder beurs nummer 406.18.RB.004.