Veldwerk voor promotie leidt tot kunstproject over stereotypering in onderzoek
Tijdens veldonderzoek voor haar proefschrift in Palermo (Italië) ontdekte Maria Shaidrova dat de manier waarop wij in het westen onderzoek doen naar migrantengemeenschappen, of anderszins migranten tegemoet treden, nogal neerbuigend en soms zelfs koloniaal is. Ze besloot niet alleen om daar in haar onderzoek aandacht aan te besteden, maar er ook daadwerkelijk iets aan te doen. Zo werd de multimediatentoonstelling ILOI (“Koningin”) geboren, die in Palermo vele bezoekers trok onder wie vertegenwoordigers van de gemeente Palermo. En volgend jaar komt de tentoonstelling ook naar Tilburg en Amsterdam.
Fotografie: Federica Arrigo
Drie jaar geleden begon Maria aan haar promotietraject met een beurs uit het NWO programma Onderzoekstalent. Aanvankelijk was haar onderzoeksvraag: waarom blijven Nigerianen proberen de Middellandse Zee over te steken ondanks levensbedreigende situaties onderweg en talrijke pogingen om illegale migratie naar de EU te beperken of te voorkomen? Maria’s onderzoek bracht haar naar Benin City, Nigeria – het referentiepunt voor het merendeel van de Nigerianen die in de EU verblijven. Daar had ze contact met mensen die van plan waren om Nigeria te verlaten en met mensen er niet in geslaagd waren de zee over te steken en Libië waren uitgezet.
Hoe meer ze te weten kwam over de gemeenschap en de westerse instellingen die deze ondersteunen, hoe meer ze zich realiseerde hoe het idee achter haar proefschrift paste binnen het Westers georiënteerde migratiedebat en dat ze tegen haar wil deelnam aan het construeren van dit debat. Bij gebrek aan legale migratiemogelijkheden begon ze het idee van ‘risicovolle’ migratie in een ander licht te zien. Daarom verlegde ze haar koers richtte ze zich op hoe migratie wordt bekeken door instellingen, onderzoekers, NGO’s, en de migrantengemeenschap zelf.
Luisteren
Toen ze vanwege de pandemie gedwongen was Nigeria te verlaten, besloot Maria haar onderzoek voort te zetten bij Nigerianen in Sicilië. En ze paste haar onderzoeksbenadering drastisch aan. In plaats van zich te richten op de risico’s en de communicatie daarover, besloot ze om met de gemeenschap in een artistieke dialoog te treden. Ze ging niet langer op jacht naar migratieverhalen en verklaringen, maar probeerde te luisteren en haar opvattingen over het leven van de Nigerianen in Europa te integreren met de visies en opvattingen van de gemeenschap zelf.
De huidige beeldvorming over Nigeriaanse vrouwen in de Italiaanse mainstream media gaat vaak gepaard met stereotiepe beelden zoals die van slachtoffers van mensenhandel, sekswerkers, migranten of koppelaarsters. In de perceptie van Europeanen zijn migranten vaak criminelen of slachtoffers. Maar volgens Maria heeft de migrantengemeenschap het recht zichzelf te presenteren in andere termen dan als ‘risico', ‘slachtoffer’ of ‘migrant’, zoals het geval is in de media, de documentaire fotografie en in onderzoek.
Kunst
Maria’s samenwerking met de Nigeriaanse vluchtelingengemeenschap in Palermo resulteerde in de kunsttentoonstelling “ILOI” (“koningin” in de Edo taal). ILOI wil een ander verhaal vertellen, het verhaal van een koningin. Door middel van conceptuele kunstobjecten die samen met Nigeriaanse vrouwen uit Palermo zijn gemaakt, wil ILOI de complexe relatie tussen onderzoekers en respondenten illustreren en bevragen en bezoekers na laten denken over hedendaagse beeldvorming. Op deze manier creëert de tentoonstelling een verhaal over tegenstellingen, lagen, stereotypen en misverstanden, maar ook over de vreugde van het elkaar wezenlijk leren kennen.
De tentoonstelling is conceptueel van aard en probeert het verhaal te vertellen van de interactie tussen Nigeriaanse, Italiaanse, Oekraïense, Nederlandse en Russische culturen door middel van een verscheidenheid aan artistieke reflecties, geïnitieerd door Maria en uitgewerkt door een groep kunstenaars van over de hele wereld: Avantia Damberg uit Curaçao, Alena Ponomareva uit Rusland, Marta Pagliuca Pelacani uit Italië (Florence), en Precious Festus, Precious Sunday, Faith Alex, Faith Festus, Rebecca Kingsley, Joy, Blessing, Unoma en Rosemary uit Nigeria en Palermo.
De verschillende media, conceptuele objecten en interactieve presentaties die onderdeel uit maken van de tentoonstelling willen bezoekers aanmoedigen om mee te gaan in het onderzoek en de artistieke reis van de makers, die hopen een nieuw perspectief te bieden op het leven van de Nigeriaanse gemeenschap in Italië. ILOI werd op 27 juni geopend in de oude kerk van Santa Maria Dello Spasimo, in een van de meest multiculturele buurten van Palermo, de Kalsa.
Shaidrova: “Wat ILOI aan de orde stelt, zijn de manieren waarop we naar elkaar kijken en hoe die perspectieven kunnen worden bevraagd om tot nieuwe inzichten te komen. Als organisatoren en kunstenaars willen we dat ILOI uitgroeit tot een beweging met rondtrekkende tentoonstellingen die voortkomen uit samenwerking en die stemmen tot nadenken. Reizend in fysieke en virtuele zin zal ILOI de discussie over beeldvorming bevorderen en dialoog op gang brengen tussen academici, kunstenaars en publiek.”
Publicatiedatum: 12 augustus 2021