Verkiezingen en pensioen: wat staat er op het spel?
Wanneer mag ik stoppen met werken? Is er genoeg geld in kas voor iedereen, of moeten de pensioenen nu écht verlaagd worden? Dit zijn vragen waarover de Tweede Kamer zich buigt als het gaat over pensioen. Voor veel 55-minners een ver van het bed show. Maar dat is niet terecht, vindt hoogleraar financiële markten Bas Werker: “Alleen al het feit dat er zo’n 1.500 miljard euro te verdelen is, maakt het de moeite waard om je in je pensioen te verdiepen. En bang zijn dat de pot straks leeg is, dat hoeft echt niet. Het kan wel degelijk verschil maken als je al jong nadenkt over pensioen.”
“Voor de meeste Nederlanders geldt dat ze pensioen beginnen op te bouwen zodra ze beginnen met werken. Dat zal ook gelden voor het merendeel van de Tilburgse studenten. Mede doordat het pensioen zo geregeld is, voorkomen we in Nederland armoede onder ouderen. Maar er is veel discussie over het stelsel.”
Er is heel veel pensioengeld, maar er is ook aan heel veel mensen een hoog pensioen beloofd
Beloftes
“Aan het huidige pensioenakkoord - waarin de hervormingen voor het pensioenstelsel zijn vastgelegd - is zo’n 15 jaar discussie voorafgegaan. Dat ging meestal over de rekenregels; de manier waarop het geld over oudere en jongere generaties verdeeld wordt. Het pensioen stijgt in veel gevallen al jaren niet meer met de inflatie mee, maar de pensioenpot wordt alleen maar groter. Moeten ouderen dan nu niet meer pensioen krijgen? Wat betekent dat dan voor de jongeren? Eigenlijk is het vrij eenvoudig: we hebben een heleboel geld, maar we hebben ook heel veel mensen pensioen beloofd. Wat je nu uitkeert, kan je dus niet meer aan jongere generaties uitkeren. En als ouderen nu wat minder krijgen, wordt voor jongeren de kans groter dat de belofte aan hun in de toekomst wordt ingelost.”
Levenslang
In het nieuwe stelsel verandert er dan ook niets aan de hoeveelheid geld of aan de belofte dat iedereen die aanvullend pensioen opbouwt kan rekenen op een levenslange uitkering, legt Bas uit. Wat wel wijzigt is dat eerdere beloftes wijzigen in schattingen. Deze worden nauwkeuriger naarmate je pensioendatum vordert. En de inschattingen bewegen voor iedereen evenveel mee met de markt. “Gaat het goed met de beleggingen, dan gaan jong en oud er op vooruit. En als het wat minder gaat, krijgt iedereen wat minder.”
Er is een wonderlijk verschil in hoe goed ons stelsel presteert en hoe laag het vertrouwen erin is
Technische discussie
“Dat verschil wordt denk ik minder, als we werken aan transparantie en uitlegbaarheid. Wat ik jammer vind is dat de discussie door de politiek en de media vaak erg technisch wordt gevoerd. Vakbonden en politici hoor je dan praten over termen als de Ultimate Forward Rate, dekkingsgraden en allerlei varianten daarin. Dat begrijpt bijna niemand. En dat is niet goed voor het vertrouwen in het stelsel. Bovendien: door de regels steeds ter discussie te stellen, verandert de hoeveelheid geld niet. Er moet een politieke afweging gemaakt worden: kies je voor nu en neem je een risico voor later? Of juist niet? Ook heel belangrijk: als wetenschapper geef ik de afwegingen en mogelijke consequenties van de keuzes mee, maar die uiteindelijke keuze is aan de politiek.”
Belangrijk om de technische discussie te scheiden van de politieke afwegingen
Lariekoek
Op woensdag 10 maart organiseert kennisnetwerk Netspar (verbonden aan Tilburg University) een verkiezingsdebat over pensioenen. Kamerleden van zes partijen gaan met elkaar in debat over verschillende stellingen. Vooraf hebben kijkers gestemd. Bas Werker sluit aan als fact checker. “In grote lijnen denk ik dat veel partijen het wel met elkaar eens zijn. Maar er zijn nog wel een paar hete hangijzers... Welk deel van je salaris zou je moeten sparen? En met het oog op de vele zzp’ers en flexwerkers: wie moet er eigenlijk meedoen? Moeten pensioenen nu al gekort worden? En moeten mensen met een zwaar beroep eerder kunnen stoppen met werken? Als fact checker ga ik er natuurlijk op letten dat er geen lariekoek verkocht wordt. En context geven, kijkend naar de ervaringen in Nederland en in andere landen.”
Bekijk hier het verkiezingsdebat ‘Hete pensioen-aardappelen in verkiezingstijd’ terug
Over Bas Werker
Bas doet al zo’n 15 jaar onderzoek naar pensioenen en was als expert nauw betrokken bij de totstandkoming van het pensioenakkoord. “Als wetenschapper wilde ik me naast fundamenteel onderzoek en onderwijs ook graag bezighouden met maatschappelijk relevante vraagstukken. Toevallig werd net in die tijd Netspar opgericht. Een kennisnetwerk waarin wetenschappelijk onderzoek en professionals en beleidsmakers elkaar vinden. Hierin kan ik echt een verschil maken door mijn kennis te delen en discussies te begeleiden.