Zero Poverty Lab: Een einde aan generatiearmoede

Volgens schattingen van het CPB in augustus 2022 leven ongeveer 1,3 miljoen Nederlanders in armoede. In 2020 groeiden 221.000 kinderen op in armoede. De verwachting is dat deze aantallen zullen toenemen. Het onderzoek van het Zero Poverty Lab genereert kennis en oplossingen op basis van inzichten in neuropsychologie en data science. Deze inzichten worden beschikbaar gesteld aan beleidsmakers en hulporganisaties zodat zij samen met mensen die in armoede leven, haalbare en effectieve interventies kunnen ontwikkelen. Door effectieve langetermijnoplossingen te implementeren kan generatiearmoede worden doorbroken en stopt armoede permanent. Het Zero Poverty Lab werkt samen met het Zero Hunger Lab, een vergelijkbaar initiatief gericht op oplossingen voor het wereldhongerprobleem.  

Het effect van armoede op de hersenen 

Margriet Sitskoorn, professor Klinische Neuropsychologie, is directeur van het Zero Poverty Lab. Ze onderzoekt de relatie tussen hersenen en gedrag: "Met het Zero Poverty Lab willen we onderdeel zijn van de oplossing. Ons motto luidt: ‘enriched brains, enriched lives, enriched world’. Een omgeving creëren waarin mensen zich kunnen ontwikkelen is een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid en goed voor ons allemaal.” 

Hoe het onderwerp armoede op haar pad kwam? “Ik zag een kunstenaar die met behulp van AI een kunstwerk had gemaakt waarop je naar mensen keek in oorlogsgebied. Dankzij AI kon je met die persoon praten. De vraag die zich toen aan mij opdrong, was: zodra je weet wat er met iemand in oorlog gebeurt, heb je dan een verantwoordelijkheid? Ik ging op onderzoek uit en stuitte op de gemeente Waalwijk die een armoedebestrijdingsprogramma wilde opzetten. En wederom rees bij mij de vraag over verantwoordelijkheid: kun je als wetenschapper wegkijken als je weet dat er mensen in Nederland in armoede leven? Dit leidde tot een onderzoek naar wat armoede met je hersenen doet – dat is immers mijn vak. Ik schrok van wat ik ontdekte, namelijk dat je hersenen veranderen door armoede. Je stresssysteem verandert, waardoor je slechter met stress kunt omgaan; je wordt beter in kortetermijnoplossingen, want die heb je nodig, maar langetermijndenken wordt lastiger, waardoor je bijvoorbeeld impulsaankopen doet. Daardoor wordt het steeds moeilijker om uit die armoede te ontsnappen.”  

Lees hier een interview met Margriet Sitskoorn  

Het doorbreken van generatiearmoede 

Generatiearmoede lijkt een neerwaartse spiraal. Gelukkig is er goed nieuws: het is mogelijk om executieve functies te verbeteren dankzij neuroplasticiteit, oftewel het vermogen van de hersenen om zich te ontwikkelen. Het Zero Poverty Lab voert interdisciplinair onderzoek uit om te begrijpen hoe dit vermogen kan bijdragen aan het aanpakken van armoede. 

Ook Marion van den Heuvel, universitair docent Ontwikkelingsneuropsychologie, is nauw betrokken bij het Zero Poverty Lab: “Armoede en honger gaat bij mensen ‘onder de huid’ zitten en wordt doorgegeven aan de volgende generatie. Dat wil ik onomstotelijk laten zien. De volgende generatie begint hierdoor met een achterstand. Niet alleen omdat hun wieg op de verkeerde plek staat, maar ook omdat hun lichaam en hersenen anders zijn ontwikkeld al voordat ze zijn geboren. Dit patroon is te doorbreken en dat móeten we doen.”  

Multidisciplinair onderzoek 

Binnen het Zero Poverty Lab richt multidisciplinaire onderzoek zich op verschillende thema's, waaronder het in kaart brengen van de effecten van armoede met behulp van AI. Daarmee wordt kennis vergaard over de complexe interactie tussen armoede, cognitief functioneren en hersennetwerken bij volwassenen, met als resultaat de ontwikkeling van een dashboard voor verbeterde communicatie en actie. Daarnaast is het mogelijk om met AI armoedestress bij kinderen te voorspellen. Dit doen we met zogenaamde neurale netwerkmodellen, die gebruikt worden om gerichte oplossingen te bieden en negatieve effecten te voorkomen. Ook richt het onderzoek zich op het verbeteren van executieve functies van de hersenen om generatiearmoede te doorbreken, waardoor meer kansengelijkheid ontstaat. Het Zero Poverty Lab is onderdeel van het Programma Brede Welvaart van Tilburg University. 

Stichting Universiteitsfonds Tilburg en Tilburg University’s Digital Sciences for Society programma dragen bij aan dit initiatief.

Publicatiedatum: 23 november 2023