Prof. dr. Margriet Sitskoorn: "Je hersenen veranderen door armoede. Daar schrok ik van"

Wetenschap Werkt 3 min.

Professor dr. Margriet Sitskoorn is professor klinische neuropsychologie aan Tilburg University. Daarnaast is ze directeur van het Zero Poverty Lab aldaar, een onderzoeksinstituut dat als doel heeft armoede in Nederland te verkleinen. Sitskoorn onderzoekt de relatie tussen hersenen en gedrag. De wetenschappelijke inzichten die dit oplevert, zet zij onder meer in om armoede te bestrijden. “Als geen enkel kind in Nederland meer in armoede opgroeit, ben ik héél tevreden.”

Auteur: Wilfred Hermans

Sitskoorn geeft geregeld lezingen, verschijnt in de media en publiceerde bestsellers als ‘Het 50+ Brein’, ‘Hersenhack’ en ‘Het maakbare brein’. Alles om de relevante kennis en tools bij een groot publiek onder de aandacht te krijgen. “Ik geloof dat de kennis die we in de wetenschap vergaren waar mogelijk in de maatschappij thuishoort; tegenwoordig noemen we dat impact. Waarom men deze materie zo interessant vindt? Omdat mensen toch proberen te begrijpen waarom ze doen wat ze doen, en willen wat ze willen.”

Je zijn vormt je brein – én andersom

“Ik ben helemaal wég van kennis en ontdekken is voor mij een enorme drijfveer. Dat zie ik bij anderen ook. Mijn specialisatie is neuroplasticiteit van de hersenen, hoe die zich voortdurend vormen naar wat je voelt, doet en meemaakt. Die kennis veranderde alles voor mij en is ook de basis geworden voor het Zero Poverty Lab. Als je hersenen veranderen, verandert je denken, voelen en doen. Als die drie veranderen, verandert je gedrag. Als je gedrag verandert, verandert de buitenwereld, als de buitenwereld verandert, krijgen je hersenen nieuwe informatie waardoor ze veranderen – en dan zijn we weer rond. Je zijn vormt je brein, maar je brein vormt ook je zijn. Je kunt niet alles worden wat je wilt. Veranderen kan wel, maar in vele situaties heb je daar steun bij nodig; denk aan armoede, oorlog of zware depressies.”

Kun je als wetenschapper wegkijken als je weet dat er mensen in Nederland in armoede leven?

Hoe kwam het onderwerp armoede op jouw pad?

“Ik zag een kunstenaar die met behulp van AI een kunstwerk had gemaakt waarop je naar mensen keek in kapotgeschoten oorlogsgebied. Dankzij AI kon je met die persoon praten. De vraag die zich toen aan mij opdrong, was: zodra je weet wat er met iemand in oorlog gebeurt, heb je dan een verantwoordelijkheid? Ik ging op onderzoek uit en stuitte op de gemeente Waalwijk die een armoedebestrijdingsprogramma wilde opzetten. En wederom rees bij mij de vraag over verantwoordelijkheid: kun je als wetenschapper wegkijken als je weet dat er mensen in Nederland in armoede leven? Dit leidde tot een onderzoek naar wat armoede met je hersenen doet – dat is immers mijn vak. Ik schrok van wat ik ontdekte, namelijk dat je hersenen veranderen door armoede. Je stresssysteem verandert, waardoor je slechter met stress kunt omgaan; je wordt beter in kortetermijnoplossingen, want die heb je nodig, maar langetermijndenken wordt lastiger, waardoor je bijvoorbeeld impulsaankopen doet. Daardoor wordt het steeds moeilijker om uit die armoede te ontsnappen.”

Als geen enkel kind in Nederland meer in armoede opgroeit, ben ik héél tevreden

Zero Poverty Lab

Het Zero Poverty Lab staat midden in de samenleving, vertelt Sitskoorn. “We weten dat de armoede in Nederland groeit, dat steeds meer kinderen in armoede leven, dat er dagelijks 400.000 mensen met honger naar bed gaan, enzovoorts. Dat willen we aanpakken. De focus ligt op inzicht opdoen en verspreiden onder belanghebbenden, armoedepreventie en verbetering van de bestaande situatie. Het team van het Zero Poverty Lab draait bijvoorbeeld kleinschalige projecten met gezinscoaches die mensen in armoede helpen weer de juiste langetermijnkeuzes te maken; ze beginnen met de juiste voorwaarden creëren, zoals het huis opruimen of zorgen dat er kinderopvang is. Aan de andere kant werken we met enorme databases met relevante informatie over honderdduizenden mensen, inclusief hersenscans. Zo proberen we de grootste voorspellers van de negatieve effecten van armoede in kaart te krijgen. Met die kennis kunnen we beleid positief beïnvloeden.”

Veel geld nodig

Het lab werkt aan langetermijnoplossingen en daar is veel geld voor nodig, benadrukt Sitskoorn. “Armoede elimineren kunnen we niet alleen. Daarom netwerk ik veel. Wanneer ik tevreden ben? Niet gauw, want naast Nederland zijn er nog talloze andere landen waar armoede is. Tegelijk: als geen enkel kind in Nederland meer in armoede opgroeit, ben ik héél tevreden. Ik acht de kans aanwezig dat dit lukt, anders zou ik er niet eens aan beginnen.”

Steun Zero Poverty Lab – Word donateur

Het Zero Poverty Lab is een van de prachtige initiatieven die gesteund worden door Stichting Universiteitsfonds Tilburg. Met jouw gift aan Stichting Universiteitsfonds Tilburg kun je dit en andere onderwijs- en onderzoeksprojecten een extra steuntje in de rug geven. Zo dragen we samen bij aan een betere wereld.

Doneer nu