Positievere houding naar asielzoekers als mensen bij ze in de buurt wonen

Het onderzoek van Sigrid Suetens en haar team gaat over de vraag hoe lokale bewoners denken over asielzoekers als ze met hen in aanraking komen, en of dit invloed heeft op stemgedrag. De resultaten laten zien dat mensen die dicht bij een asielzoekerscentrum wonen een positievere houding ontwikkelen ten opzichte van immigranten en etnische diversiteit, in vergelijking met mensen die geen asielzoekers in hun buurt hebben. Ook zijn ze minder geneigd zijn om anti-immigratiepartijen te steunen. 

Het onderzoek suggereert dat dit komt door het contact tussen bewoners en vluchtelingen. Andere factoren zoals verbeterde werkgelegenheid en vertrouwen in de overheid kunnen deze resultaten niet verklaren. 

Vluchtelingencrisis

Het onderzoek richt zich op de periode tussen 2011 en 2016. De onderzoekers concentreerden zich specifiek op plaatsen waar voor 2014 nog geen asielzoekerscentrum was. Vervolgens keken ze naar buurten waar tussen 2014 en 2016 wel een opvanglocatie kwam, vergeleken met buurten waar dit niet gebeurde. 

‘Het grote voordeel van deze data is dat dezelfde mensen elk jaar dezelfde vragen beantwoorden in dezelfde periode van het jaar’, zegt Sigrid Suetens. ‘Bovendien heeft zich in de onderzochte periode een ‘immigratieschok’ voorgedaan (de Europese vluchtelingencrisis in 2015-2016 red.) waardoor een aantal Nederlandse buurten die nooit eerder asielzoekers in hun buurt hadden wonen, nu plotseling wel asielzoekers zagen komen. Deze combinatie maakt dat we kunnen veronderstellen dat het effect dat we zien een causaal effect is. De tijdspanne is te kort om te verhuizen als gevolg van de komst van de asielzoekers. Het effect is dus geen gevolg van een zelfselectie.’

Voorwaarden 

De onderzoekers hebben de antwoorden van mensen op specifieke vragen gekoppeld aan locaties van zowel de respondenten als de asielzoekerscentra. Vragen als ‘Het is goed als een samenleving bestaat uit mensen van verschillende culturen’ of ‘Het moet makkelijker worden om in Nederland asiel te krijgen’ werden positiever beantwoord door mensen dichtbij een opvanglocatie dan door mensen die verder weg wonen. 

Het effect is sterk lokaal en hangt af van factoren zoals de lengte van de periode dat de vluchtelingen in de buurt wonen en het aantal vluchtelingen. De onderzoekers merken op dat het positieve effect het sterkste is wanneer asielzoekers langer dan 6 maanden in de buurt verblijven. Ook de locatie is van belang: er is enkel een positief effect te zien door asielzoekers die in de directe buurt komen wonen (met dezelfde viercijferige postcode). Alleen in dezelfde gemeente komen wonen is niet voldoende. Ook blijkt uit het onderzoek dat het positieve effect het sterkst is wanneer het aantal asielzoekers niet te groot is. 

Stemgedrag

Het onderzoek geeft ook inzicht in politieke voorkeuren. Mensen die vallen binnen de eerder genoemde criteria zijn minder geneigd om te stemmen op anti-immigratiepartijen. Om precies te zijn: de komst van vluchtelingen vermindert de kans om op een anti-immigratiepartij te stemmen met 4,6 procentpunten ten opzichte van mensen die in buurten zonder vluchtelingen wonen. Uit het onderzoek blijkt bovendien dat hun komst geen significante invloed heeft op de bereidheid van mensen om te stemmen. Dit suggereert dat andere factoren dan de aanwezigheid van vluchtelingen een rol spelen bij de beslissing om te stemmen tijdens verkiezingen. 

De onderzoekers concluderen dat lokaal contact met asielzoekers dus niet hoeft te betekenen dat mensen zich negatiever gaan opstellen ten opzichte van deze mensen of immigranten in het algemeen. Wel hangt het effect af van de context. Suetens: ‘Als er plotseling meer asielzoekers in de buurt komen dan dat er inwoners zijn, zoals op de Griekse eilanden het geval was, dan blijkt uit eerder onderzoek dat mensen negatiever worden.’ 

Belang van contact 

Wat kunnen beleidsmakers met deze resultaten? Suetens: ‘Onze studie benadrukt het belang van positief contact tussen verschillende gemeenschappen en suggereert dat zulk contact tussen lokale bewoners en vluchtelingen kan leiden tot een minder negatieve houding ten opzichte van diversiteit. Tijdens de vluchtelingencrisis in 2015-2016 werden asielzoekers in Nederland voornamelijk gevestigd in relatief kleine opvangplaatsen en ging er veel aandacht naar het informeren en betrekken van buurtbewoners. Voor beleidmakers en politici is het belangrijk om hieraan te denken bij het uittekenen van plannen om asielzoekers te vestigen.’

De publicatie ‘Local exposure to refugees changed attitudes to ethnic minorities in the Netherlands’ door Pascal Achard, Sabina Albrecht, Riccardo Ghidoni, Elena Cettolin en Sigrid Suetens is conditioneel geaccepteerd voor het wetenschappelijke tijdschrift The Economic Journal. Een samenvatting van het artikel is ook verschenen op Open Access Government.