De uitdaging van AI

Tips 4 min. Aniek Verhoeven

Wat moet je doen in een wereld waar AI en robots een steeds grotere rol spelen? We vroegen alumnus Hub Dohmen om tips. Hij studeerde als techneut Rechten in Tilburg en is sinds zijn afstuderen in 1988 advocaat. Tijdens zijn studie specialiseerde hij zich in IT-recht en intellectueel eigendom. Hij schrijft regelmatig artikelen over techniek en recht en is veelgevraagd spreker. Het spanningsveld tussen techniek en recht drijft hem. Dohmen deelt zijn tips graag en gedreven.

Een faire toepassing van techniek, creatie en innovatie maakt de wereld beter

In 2003 richtte Hub Dohmen na jaren van ervaring en verdieping zijn supergespecialiseerde advocatenkantoor op met experts in techniek/IT, design en kunst, met als specialismen: intellectueel eigendom/IP (octrooien, modellen, merken, auteursrecht, design, kunst, handelsnamen) enerzijds en IT en technische kwesties anderzijds.

Daarnaast is hij medeoprichter van de Nederlandse Vereniging voor Artificiële Intelligentie- en Robotrecht (NVAIR), die in 2018 het leven zag. De vereniging stimuleert een toekomstbestendige ontwikkeling van het AI- en robotrecht vanuit multidisciplinair perspectief. Leden zijn afkomstig uit de Nederlandse en Vlaamse sectoren recht, ICT, media, onderzoek en onderwijs. Ook studenten maken deel uit van zowel het ledenbestand als het bestuur. En nieuwe leden zijn van harte welkom. De vereniging kenmerkt zich door een lichtvoetige wetenschappelijke benadering. Zo verdedigde Dohmen tijdens de eerste bijeenkomst van de NVAIR een robot in een mock kort geding.

Tip 1: Raak geïntegreerd, lees je in en doe mee met deze ontwikkeling

Ga op de bok zitten

“Ga op de bok zitten want dan kun je nog sturen. Als je achter de kar hangt, zie je niks, hap je stof en dan wordt je meegesleurd zonder enige invloed op de richting. Deze ontwikkeling heeft gigantische invloed op de maatschappij en dan heb je als mens een verplichting om niet aan de zijlijn te blijven staan. Jouw scherpte en positief kritische blik moet je ten dienste stellen aan de medemens. Voorkom dat je later spijt krijgt van wat anderen ervan hebben gemaakt."

Kortsluiting als brandstof

“Alles wat ik doe, doe ik vanuit de diepe overtuiging dat faire toepassing van techniek, creatie en innovatie de wereld beter maakt. AI en robotica zijn bij uitstek innovatieve technieken. Daar wil ik bij zijn en aan bijdragen als jurist. Van oorsprong ben ik techneut en na mijn deeltijdstudie rechten kwamen voor mij die werelden bij elkaar. Kort door de bocht zijn juristen opgeleid om te denken vanuit wat niet kan, techneuten denken juist vanuit wat wel kan. Ik zit daar voortdurend tussenin. Die denkwijzen staan bijna haaks op elkaar en ik vind het heerlijk om in die kortsluiting te zitten. Dat houdt me wakker en in beweging. Soms is dat ook wel frustrerend, afhankelijk van wie je spreekt, maar het blijft uitdagend en dat is mijn brandstof.”

Tip 2: Betrek kinderen zo vroeg mogelijk bij moderne technologie

“Maak kinderen zo vroeg mogelijk vertrouwd met deze vraagstukken, zodat ze opgroeien tot mensen die tip 1 kunnen implementeren of uitvoeren. De sturende rol kunnen zij dan veel beter oppakken. Doe dat op de juiste manier, aangepast aan de leeftijd. Het leren met vallen en opstaan is lastiger als je het niet van jongs af aan hebt meegekregen.”

Tip 3: Stel vragen, vorm een mening maar oordeel niet

En stel die mening voortdurend bij

“Stel vragen over alles wat er gebeurt in de maatschappij. Vorm je overal een mening over en stel hem voortdurend bij. Maar let op, een mening is geen oordeel. Want na een oordeel worden er geen vragen meer gesteld. Dat komt te veel voor en zit ons dwars, vooral in social media. Stel daarom een oordeel vellen uit tot in de eeuwigheid. Dat is een algemene tip die overal voor geldt, maar omdat de ontwikkelingen op technologisch gebied zo snel gaan, hier vooral van toepassing.”

Dreiging van AI

“De dreiging van AI is een belangrijke driver van vragen van ondernemingen, juristen en consumenten. En die dreigingen zijn er ook volop. Maar je moet kijken hoe je die hanteerbaar kunt maken. De uitdaging is om over voldoende kennis en inzicht te beschikken om te snappen wat je er juridisch mee en aan kunt doen. Als je onvoldoende kennis en inzicht hebt in technologie, dan kun je er juridisch niet mee aan de slag. Dan kun je de risico’s niet doorzien, maar je ziet ook de kansen niet. Je moet beide kunnen zien. Dat geldt ook voor beleidsmakers.”

Tip 4: Zorg dat er bij overheden en politici diepgaande en actuele kennis is van AI, (big) data, algoritmen en robotica

Kennis daar waar beleid wordt gemaakt

“Als je zorgt dat kennis aanwezig is daar waar beleid wordt gemaakt en gecontroleerd, dan worden de wezenlijke beslissingen in het democratisch proces gevormd en niet door marktpartijen als de googles en amazons.”

Boot gemist

“De manier waarop social media nu zijn opgezet, schuurt aan alle kanten. We zijn er toen niet op tijd bij geweest. De marktpartijen hebben hier veel te veel invloed gehad. Dat gaat veel verder dan bescherming van persoonsgegevens, van gevoelige data. Die boot hebben we gemist. We kunnen nu wel de scherpe kantjes ervan afhalen, de hoekjes bijschaven. Maar het is nu een onomkeerbaar proces. Als we op tijd kritisch mee hadden gekeken, hadden we bijvoorbeeld bescherming van persoonsgegevens ‘by design’ geborgd. Veiligheid zou ingebouwd zijn geweest als kwaliteit van de systemen. Dat krijgen we nu nooit meer voor elkaar.”

Hebben robots rechten?

“De vraag of robots rechten hebben is de start geweest van de NVAIR, de Nederlandse Vereniging voor Artificiële Intelligentie- en Robotrecht. Er is veel weerstand tegen die gedachte. Maar het is niet vreemd om die vraag te stellen. Zeker niet nu zelfs je koelkast zichzelf door de online supermarkt kan laten vullen. Die mate van autonomie is een belangrijk criterium. Maar als je er juridisch iets mee wil, zul je dat moeten definiëren. Je kunt ook niet zwart-wit zeggen dat een robot wel of geen rechten heeft. De vraag is: welk soort robot heeft welke rechten? We zijn overigens op zoek naar deskundigen van alle disciplines en zeker ook studenten die willen bijdragen en leren door lid te worden.”

Tip 5: Respecteer je vader en moeder!

"Hopelijk lezen mijn kinderen dit en dan hoop ik dat zij deze tips ter harte nemen. Respect is wederkerig. Dus daarmee kun je zorgen dat ook jouw ouders of kinderen vragen blijven stellen."

Voedende moeder

“De universiteit is voor mij echt mijn ‘alma mater’ – mijn voedende moeder, waar mijn vuur is ontstoken voor het wetenschappelijk denken. Vanaf dat moment kón ik niet anders dan wéten dat wetenschappelijk denken bestaat. Dat was voor mij destijds als een vis die de eerste keer boven het water uit springt: vanaf dat moment zal hij nooit meer niet kunnen weten dat er water en niet-water is. Daarom heb ik jarenlang gastcolleges gegeven, volg ik nog regelmatig cursussen en lezingen en doe ik mee aan het mentorprogramma waarin ik beschikbaar ben voor studenten.”