Henk Witte over connected, curious, caring en courageous: “Waarden moeten rijpen”

Als voormalig interim-decaan van de Tilburg School of Catholic Theology (tot februari 2023) smaakte Henk Witte het genoegen om het strategische thema waarden een impuls te geven. Dit startte bij het voorbereiden van de strategie met het Overleg College van Bestuur en Decanen. Dat was eigenlijk het eerste wat de emeritus-hoogleraar als decaan deed. Hij vond dat een mooi onderdeel van zijn opdracht. Als theoloog is hij gewend te werken met abstracte termen. Daar komt bij dat connected, curious, caring en courageous worden gevoed door de open katholieke signatuur en tradities van Tilburg University. Daar kan Witte wel mee uit de voeten. Zo heeft hij zich in het verleden gebogen over de vraag wat de katholieke traditie betekent voor het bijzonder onderwijs.

De tijd was rijp voor nieuwe waarden, vindt Witte. “We zitten op een omslagpunt. Als gevolg van het neoliberalisme is het bedrijfsmodel jarenlang dominant geweest, ook in onze organisatiecultuur. Dat vertaalde zich in het feit dat je voortdurend moest scoren. De negatieve kant daarvan is dat zo’n concurrerende cultuur altijd winnaars en verliezers met zich meebrengt.” Die dominantie van het bedrijfsmodel is nu aan het verdwijnen. De blik op de organisatie verandert daardoor ook. Witte wijst op de Willem Witteveenlezing van Wim van de Donk. Daarin stelde de rector magnificus dat “de student geen klant is en de universiteit geen bedrijf, maar een maatschappelijke organisatie”. Witte is het daar roerend mee eens. “Wij zijn primair een gemeenschap die onderzoek doet en leert. En gemeenschappen zijn waardengeleid. Zij zijn er niet voor de markt en de winst, maar omdat ze bepaalde dingen belangrijk vinden.”

Gemeenschap

Connected sluit goed aan bij de tijdgeest, vindt Witte. Dat is volgens hem belangrijk omdat je wilt dat je waarden en hun concrete invulling met de tijd mee veranderen. Hij ziet bij de huidige generatie jongeren een groot verlangen naar het behoren tot een gemeenschap. Dit is anders dan in de tijd waarin hij studeerde. “Ik kom uit een generatie waarin je onderdeel was van een collectief, een groep met dezelfde normen. Wij verlangden ernaar individu te mogen zijn. Nu is dat andersom; jonge mensen zijn gestart als individu en verlangen ernaar zich te verbinden in een gemeenschap. Zo zijn ze zeer bereid tot samenwerken.” Witte wijst erop dat jonge mensen niet een collectief zoeken, maar een gemeenschap van personen, waar verschillen worden gewaardeerd en iedereen authentiek kan blijven.

Niet doorschieten

Witte herkent in de vier waarden duidelijk het katholieke erfgoed van de universiteit. “De katholieke leer zegt: je bent een deel van het geheel. Je bent aan elkaar en de aarde verbonden. Dat maakt bescheiden, open en respectvol, omdat je in verbinding staat met anderen. Alles begint dus bij verbinding: connected. Hier vloeien curious en caring uit voort. Als jij je verbonden voelt, ben je nieuwsgierig naar de ander en wil je zorgzaam zijn. Caring vind ik wel een wat lastig te omschrijven waarde. Zo moet je uitkijken dat je niet doorschiet in zorgzaamheid. Bij zorg hoort soms ook dat je streng bent, zoals bij de opvoeding van kinderen.”

De vierde waarde courageous staat meer op zichzelf dan de andere drie, volgens Witte. Vooral de keuze voor deze laatste waarde sprak erg aan, merkte hij. “Ik hoorde dingen als: hé, dat is wat nieuws. We waren altijd zo voorzichtig.” In de ethiek wordt courageous als een deugd gezien, een goede eigenschap. “Courageous is de mindset waarmee we connected, curious en caring willen waarmaken. We willen dapper zijn. Niet overmoedig, maar op een verantwoorde wijze. Een voorbeeld van een dappere daad vind ik het besluit van Tilburg University om alleen nog duurzaam vervoer te vergoeden.”

Aan alumni zie je dat de vorming die ze hier hebben gehad pas later doordringt. Dan gaan ze het waarderen. Waarden moeten rijpen.

Leermoment

Het hebben van waarden is niet voldoende, je moet ze ook waarmaken, vindt Witte. “Dat we de waarden belangrijk vinden, moet je merken aan onze communicatie, bijvoorbeeld in vacatures of onze code of conduct.” Daarnaast moet het blijken uit daden. “Het streven naar verbinding zal zich moeten gaan vertalen in meer samenwerking, bijvoorbeeld tussen de disciplines. Een mooi voorbeeld zijn de historici van diverse faculteiten die nu samen een minor aanbieden. Van zulke zullen nog vele volgen”. Of de waarden werkelijk worden waargemaakt, hangt volgens Witte vooral af of de aan de universiteit verbonden mensen gedrag vertonen dat erop aansluit. Hij gelooft ook dat het helpt om de waarden periodiek te bespreken, om zo een leermoment te creëren. “Je zou gedrag tijdens bepaalde kwesties langs de waarden kunnen leggen en de vraag kunnen stellen of en hoe we ze waarmaken.”

Waarden zijn geen harde gedragsregels die je moet willen afdwingen, denkt Witte. Ze dringen niet altijd direct tot je door. Zo kan het zijn dat studenten, tijdens de relatief korte periode dat ze in Tilburg studeren, niet of nauwelijks beseffen dat ze deze waarden meekrijgen. Vaak komt dat besef pas achteraf. “Aan alumni zie je dat de vorming die ze hier hebben gehad pas later doordringt. Dan gaan ze het waarderen. Waarden moeten rijpen.”