Welvaart of welzijn: wat maakt ons gelukkig? - Dies Natalis 16 november

Antoinette de Bont is hoogleraar Digitalisering in de zorg en decaan van de Tilburg School of Social and Behavioral Sciences (TSB). Lex Meijdam is hoogleraar Algemene economie aan de Tilburg School of Economics and Management (TiSEM).  

Antoinette: ‘Heb je nog wel eens in je oude fotoboeken gekeken? Je ziet misschien je opa’s en oma’s staan bij hun boerderijen, trots op hun eerste fotomoment. De wereld is in korte tijd ontzettend veranderd. Maar heeft de schaalvergroting en de industrialisering onze voorouders alleen maar welvaart en geluk gebracht? Kon iedereen meekomen? En welke zaken verruilden ze voor de groei, zoals de saamhorigheid in het dorp, de vrijheid en de schone natuur die hen zeker ook kwaliteit van leven gaf?’ 

Lex: ‘Technologische en economische ontwikkeling was zeker niet voor iedereen goed. Welvaart werd lang uitgedrukt met een simpel getal: het bruto binnenlands product (bbp). De groei hiervan gold als de belangrijkste maatstaf voor welvaart in Nederland. Dat het bbp een beperkt beeld geeft en dat we verder moeten kijken dan alleen materiële welvaart, daarover is tegenwoordig consensus. Economische groei gemeten met het bbp omvat alle productie, ook van zaken waar we misschien niet gelukkig van worden. Een breder welvaartsbegrip houdt ook rekening met bijvoorbeeld goed onderwijs, gezondheidszorg, huisvesting, veiligheid, luchtkwaliteit en natuur.’

Antoinette: ‘Waarom is brede welvaart nu zo’n hot item? Je zou denken dat we meer welvaart dan ooit hebben. Steeds meer mensen zijn hoogopgeleid, de kwaliteit van leven is op het eerste gezicht veel hoger dan het leven van mijn voorouders op de foto’s.’

Lex: ‘We beseffen steeds meer dat economische groei ten koste gaat van ons sociaal en natuurlijk kapitaal. Natuurlijke bronnen raken op, de klimaatverandering zet in een rap tempo door. Het gaat niet met iedereen goed. Er is groeiende ongelijkheid in de samenleving, mensen vallen buiten de boot. Er liggen complexe vraagstukken op het gebied van zorg, vergrijzing, krapte op de arbeidsmarkt en armoede. De welvaart is vaak niet goed verdeeld. Markten werken niet vanzelf goed. In veel gevallen is een overheid nodig om de markt te reguleren. Maar ook die overheid geeft steeds vaker niet thuis.’ 

Antoinette: ‘Ja, het wordt duidelijk dat niet iedereen mee kan in de veranderingen. Steeds meer mensen herkennen zich ook niet in het gevoerde beleid en voelen zich niet gehoord.’

Lex: ‘Daarom is het goed dat ook beleidsmakers en bestuurders steeds vaker anders naar welvaart gaan kijken. De Sociaal Economische Raad (SER) heeft bijvoorbeeld nieuwe doelstellingen waarin staat dat ze zowel streeft naar ondernemerschap als naar waardig werk. En zowel naar een duurzame groei als een evenwichtige inkomensverdeling.’

Antoinette: ‘lk ben persoonlijk erg trots op de regiodeal tussen universiteit, rijk en regio. De regio is bij uitstek de plek waar mensen gehoord kunnen worden. Binnen de deal committeert de universiteit zich aan projecten om de kwaliteit van leven, wonen en werken van inwoners en ondernemers in de omgeving te verhogen. Een mooi voorbeeld is een project voor het ontwikkelen van hulpmiddelen waarmee het mkb duurzamer kan werken en zonder al te hoge kosten kan voldoen aan EU-richtlijnen. Of het project ‘Aan de bak’ in Noordwest Tilburg, waarbij bedrijven aan jongeren een baangarantie geven en afspraken maken over werken en studeren.’

Lex: ‘Ik denk dat de universiteit veel kan toevoegen aan het bereiken van brede welvaart. We hebben een belangrijke rol in onderzoek en monitoring: het breed registeren van ecologische, economische en sociale dimensies van brede welvaart. Dat maakt het mogelijk heldere, meetbare doelen en randvoorwaarden te formuleren en zichtbaar te maken wat in de praktijk werkt.’ 

lk ben persoonlijk erg trots op de regiodeal tussen universiteit, rijk en regio

Antoinette de Bont

Antoinette: ‘Samenwerken is ontzettend belangrijk. Samenwerking tussen wetenschap, praktijk en burgers moet niet pas aan het eind, als de kennis al uitontwikkeld is, maar veel eerder. In onze academische werkplaatsen komen de partijen samen om echt werk te maken van brede welvaart. Het is uiteindelijk geen kwestie van papieren beleid, maar van doen. Keuzes zullen soms pijn doen. Dat is onvermijdelijk, anders blijft brede welvaart een feel good-begrip en gaat er niet echt iets veranderen.’