Nederlandse democratie gebaat bij nieuwe combinaties van praten en stemmen
Twee hardnekkige problemen van de Nederlandse vertegenwoordigende democratie kunnen worden aangepakt met slimme combinaties van debat en stemmingen over specifieke onderwerpen. Zowel het gevoel van burgers dat ze niet gehoord en gezien worden als de ‘bestuurscultuur van hollen of stilstaan’. Dat betoogt hoogleraar vergelijkende bestuurskunde Frank Hendriks van Tilburg University, van wie onlangs het boek Rethinking Democratic Innovation uitkwam.
Internationaal gezien gaat het zo slecht nog niet met de democratie in Nederland, vindt Frank Hendriks, maar er zijn altijd redenen voor democratische vernieuwing, zowel positieve als negatieve. De positieve reden is de ontwikkeling van nieuwe mogelijkheden voor deelname aan de ‘publieke zaak’, gedreven door nieuwe technologie en experimenten die succesvol bleken.
Negatieve redenen zijn in Nederland, wat Hendriks betreft, twee belangrijke: de gebrekkige responsiviteit van de politieke democratie en daarmee het gevoel van veel burgers dat ze niet gehoord en gezien worden; en de ‘bestuurscultuur van hollen of stilstaan’ – hollen (doordenderen) waar even stilstaan en heroverwegen beter zou zijn geweest; stilstaan (stroperigheid) waar doorgepakt en uitgevoerd zou moeten worden.
Hybride innovaties
Hybride innovaties, nieuwe combinaties van democratische instrumenten die al met succes zijn toegepast, kunnen volgens Hendriks scherpte toevoegen aan onze representatieve democratie. Juist combinaties van debat en stemming zijn veelbelovend om verschillende publieken en waarden te kunnen raken. Zo kent Antwerpen een participatieve begroting-nieuwe stijl, waarbij inwoners concrete verbetervoorstellen voor de stad met elkaar ontwikkelen, bespreken en selecteren met inschakeling van het bredere publiek via digitale publieksstemmingen. In Ierland leidden combinaties van burgerforum en referendum, eveneens goed ingebed in de bestaande politieke democratie, tot doorbraken over het homohuwelijk en abortus. “Er is niet één manier om burgers bij het democratische proces te betrekken, en ook niet één manier om de vertegenwoordigende democratie te verrijken met hybride innovatie. Contextgevoeligheid en praktische wijsheid zijn geboden,” aldus Hendriks.
Leren innoveren
In Nederland is de laatste decennia al veel gebeurd op het vlak van burgerparticipatie: er zijn varianten van inspraak, medezeggenschap en lokale referenda toegepast; varianten van interactief beleid, doe-democratie, burgerinitiatief, participatief begroten, lotingsdemocratie, digitaal delibereren en stemmen, gefaciliteerd door nieuwe methoden en technieken. Maar er is veel kaf onder het koren, vindt Hendriks. “We moeten kritisch blijven bezien wat wel en niet werkt en wat al dan niet doorontwikkeling verdient.” In het boek Rethinking Democratic Innovation gaat Hendriks in op zowel de theorie als de praktijk van democratische innovatie wereldwijd.
“Een vitale burgersamenleving is nodig om de macht te corrigeren en scherp te houden,” aldus Hendriks. “Met aanvullende, hybride innovaties kunnen we de kracht van de samenleving benutten om het democratische bestuur te versterken.”
Zie ook:
Noot voor de pers
Voor vragen en interviewverzoeken kunt u contact opnemen met prof. dr. Frank Hendriks via F.Hendriks@tilburguniversity.edu / tel. 013-466 2201 of via persvoorlichter Corine Schouten van Tilburg University, tel. 013 – 466 2993 / C.H.Schouten@tilburguniversity.edu.