Nieuwe ecologische inzichten vragen om robuuste natuurbescherming
Recente wetenschappelijke inzichten in de biodiversiteitscrisis en de aard van dieren en planten vragen om een bijgesteld moreel kompas en een bijpassend, robuust natuurbeschermingsrecht. Beide zijn essentieel om menselijke activiteiten in te tomen en zo nieuwe generaties van mensen èn andere aardbewoners een toekomst te geven. Dat betoogt hoogleraar natuurbeschermingsrecht Arie Trouwborst op vrijdag 26 januari 2024 in zijn inaugurele rede aan Tilburg University.
De biodiversiteitscrisis heeft haast onvoorstelbare proporties bereikt. Dieren, planten en ecosystemen verdwijnen in een tempo dat voor het laatst voorkwam toen de dinosauriërs uitstierven. De huidige uitstervingsgolf wordt door de mens veroorzaakt: via habitatvernietiging, overexploitatie, invasieve exoten, vervuiling en klimaatverandering. Het grote verlies aan biodiversiteit kan alleen worden beperkt als de mens erin slaagt zichzelf in te tomen, legt Arie Trouwborst uit in zijn rede.
Recht als essentieel middel
Voor het verkleinen van de voetafdruk van de landbouw, visserij, industrie, transport en andere menselijke bezigheden is het recht een middel bij uitstek. Een hoofdrol is weggelegd voor het natuurbeschermingsrecht, door gebieden en soorten wettelijk te beschermen tegen schadelijke menselijke handelingen, en via actieve beschermings- en herstelverplichtingen. Die verplichtingen bestaan al, maar zouden beter en ruimhartiger moeten worden toegepast.
Maar, vraagt Trouwborst zich af namens de critici, waarom zouden we deze route van zelfbeheersing volgen? Ofwel, waarom zouden we stikstof en pesticiden fors terugdringen en bevers, dassen en wolven blijven tolereren?
Zelfbehoud en intrinsieke waarde
Eén deel van het antwoord is dat ecologie de basis is van al het andere. Zonder functionerende ecosystemen is er geen vruchtbare bodem, geen voedsel, geen schoon water, geen leefbaar klimaat, geen adembare lucht. Natuurbehoud is uiteindelijk een kwestie van lijfsbehoud, en een toekomst voor komende generaties.
Een tweede reden is de ‘intrinsieke waarde’ van de natuur, die in verschillende verdragen en de Nederlandse wet wordt erkend. Ons begrip daarvan is fors toegenomen door nieuwe wetenschappelijke inzichten in de intelligentie, het bewustzijn en het gevoelsleven van niet-menselijke aardbewoners. Net als mensen hebben ganzen, vleermuizen en zwijnen individuele persoonlijkheden, en doen buffels en bijen aan democratische besluitvorming. Zelfs bomen en planten blijken hun eigen vormen van bewustzijn te hebben, en te kunnen samenwerken, herinneren en plannen.
Trouwborst pleit ervoor vanuit een bijgesteld moreel kompas, met behulp van het recht, de natuur als geheel heel veel ruimte (terug) te geven, te zorgen dat mensen het landschap beter delen met andere soorten, en ambitieus in te zetten op natuurherstel. Het erkennen van rechten van de natuur zou ook kunnen helpen hier gestalte aan te geven.
Inaugurele rede en symposium
- Prof. mr. dr. Arie Trouwborst spreekt op vrijdag 26 januari om 16.15 uur in de aula zijn inaugurele rede uit onder de titel Restoring what is broken: wildlife law in an era of ecological emergency, eye-opening science and maturing morality. De rede kan ook gevolgd worden via een livestream.
- Voorafgaand vindt een symposium plaats: Megafauna restoration – ecological & legal perspectives on rewilding with large mammals in Brabant and beyond.
Noot voor de pers
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Arie Trouwborst via A.Trouwborst@tilburguniversity.edu of via persvoorlichter Corine Schouten, tel. 013 – 466 2993 / c.h.schouten@tilburguniversity.edu.