Nynke van der Laan werkt mee aan ontwikkeling en evaluatie CoronaMelder

"Ik onderzoek hoe mensen keuzes maken die aan de gezondheid zijn gerelateerd," vertelt Van der Laan. "Daarnaast ben ik geïnteresseerd in hoe nieuwe technieken en media, met hun unieke mogelijkheden, hierop kunnen inspelen om gezondere keuzes te stimuleren. Bij gezondheidskeuzes is er vaak een afweging nodig tussen een zeer aantrekkelijke optie die een directe beloning geeft, zoals een lekkere maar ongezonde snack, en een optie die een grote toekomstige beloning biedt, bijvoorbeeld snacktomaatjes. Die keuze heeft pas op langere termijn invloed op een gezond en/of slank lichaam."

Met haar expertise op het gebied van nieuwe technieken voor het bevorderen van gezondheidsgedrag was het dan ook niet verwonderlijk dat Van der Laan in april vorig jaar werd benaderd om lid te worden van de ministeriële taskforce Gedragswetenschappen, die onder andere adviseerde in de ontwikkeling van de CoronaMelder app.  De app meldt of je in de buurt bent geweest van iemand die positief is getest op het coronavirus. Het doel van de CoronaMelder is dat mensen eerder weten of ze mogelijk besmet zijn en daardoor eerder in quarantaine gaan en zich laten testen.

Van der Laan: "De ontwikkeling van deze app heeft een aantal interessante gedragswetenschappelijke aspecten. Om effectief te zijn moet de app natuurlijk allereerst door mensen geïnstalleerd worden. Wat is van invloed op de adoptie van de app? Daarnaast is het belangrijk dat mensen de adviezen opvolgen die gegeven worden. Maar ook vragen zoals hoe je de adviezen omtrent (gezondheids)gedrag het beste kunt communiceren via een app komen aan de orde."

Digitale nudges

Nieuwe technologieën kunnen op allerlei momenten in deze keuzeprocessen ingrijpen, wat voorheen onmogelijk was. Van der Laan voerde recentelijk een onderzoek uit in samenwerking met een supermarkt, waarbij er berichten over gezondheid waren verwerkt in de handscanner. Wanneer iemand een product scande dat volgens de huidige Voedingscentrumrichtlijnen niet gezond is (bijvoorbeeld witbrood), kreeg de deelnemer een melding op de handscanner met een suggestie voor een gezonder product (bijvoorbeeld volkorenbrood). Zo kun je zo heel direct feedback geven op iemands gedrag, uiteraard met diens goedkeuring.

"Daarnaast maakt een technologie zoals VR (virtual reality, red.) het mogelijk om de lange termijneffecten van de keuze naar voren te halen. Die consequenties zijn vaak ver in de toekomst en daarom abstract. VR kan ongezond gedrag visualiseren en mensen dat ook ‘zelf’ en ‘nu’ laten ervaren. Bijvoorbeeld met een beeld van een dik of dun ‘jij’.  We maken steeds meer keuzes in digitale omgevingen en dergelijke omgevingen zijn nooit neutraal. Ze zijn ontworpen en we weten dat kleine aanpassingen aan de keuzeomgeving, zogenaamde nudges, zoals de positie of de zichtbaarheid van keuzeopties in winkels of op schermen, beïnvloeden wat je kiest. Hoe kunnen keuzeschermen zo ingericht worden dat het makkelijker wordt om gezonde keuzes te maken? Ik onderzoek het effect van deze zogenaamde digitale nudges."

Hersenmechanismen onderzoeken

Eerder heeft Van der Laan de effecten onderzocht van factoren als slaaptekort, honger en persoonlijkheidskenmerken op de voedselkeuze, en onderliggende determinanten. Een andere onderzoekslijn is gericht op de fundamentele aandachts- en hersenmechanismen, hoe wij deze keuzes maken. "Welke hersengebieden zijn er bijvoorbeeld betrokken bij een afweging tussen gezondheid en smaak? We hebben net een replicatieproject daarover afgerond met een functionele MRI-studie, uit de NWO call voor Replicatiestudies." Door de nieuwe mogelijkheden die technieken bieden heeft haar onderzoek zich ontwikkeld van fundamenteel naar het beïnvloeden van gedrag in de praktijk.

Combinatie van hobby en onderzoek

Nynke van der Laan behaalde haar bachelor en master in Nutrition & Health  (Wageningen UR) en haar doctorsgraad in gezondheidspsychologie en neurowetenschappen (UMC Utrecht, Utrecht Universiteit). Daarnaast is ze werkzaam geweest als universitair docent bij de UvA. "Eigenlijk is mijn specialisme een combinatie van hobby en mijn onderzoek. Ik hield me altijd al bezig met creëren en ontwerpen, bijvoorbeeld spelletjes programmeren en VR-omgevingen maken. De virtuele supermarkt (de VirtuMart) is begonnen als vrijetijdsproject en toen ik er een beurs voor kreeg,  werd ik steeds vaardiger.  Hij wordt gebruikt door onderzoekers van verschillende universiteiten binnen en buiten Nederland om voedselkeuzes te meten. Wat me bij de Tilburg School of Humanities and Digital Sciences erg aansprak was de combinatie van humanities en digitale wetenschappen, dat is redelijk uniek in ons land. En verder ben ik enthousiast over de track New Media Design, waarvan ik coördinator ben."

Publicatiedatum: 13 oktober 2020