Publicatie over veranderingsproces in scholen: institutionalisering van activiteiten voor beginnende leraren in het schoolbeleid
Hoe worden onderwijsinnovaties die projectmatig starten opgenomen in het schoolbeleid? Deze vraag hebben we onderzocht bij het project Begeleiding Startende Leraren (BSL), dat door Tilburg University in samenwerking met Fontys Lerarenopleiding Tilburg (FLOT) uitgevoerd is.
In het onlangs in International Journal of Educational Research Open gepubliceerde artikel ‘Induction for early career teachers in secondary schools: Initiation, implementation and institutionalization’ (Aarts, Kools, Roosken, Schildwacht, Bouckaert & Diephuis, 2023) doen we verslag van dit onderzoek. https://doi.org/10.1016/j.ijedro.2023.100258
Het beroep van leraar is complex en veeleisend. Het is dan ook niet vreemd dat beginnende leraren ‘concerns’ ervaren die soms leiden tot uitval uit het beroep. Ondersteuning in de eerste jaren van het beroep (inductie) is dan ook essentieel. In het BSL-project ontwikkelden lerarenopleidingen inductie-activiteiten en ondersteunden zij vo-scholen bij het invoeren van deze activiteiten en het ontwikkelen van een inductieprogramma. Inductieactiviteiten waren bijvoorbeeld: coaching met behulp van videofeedback, collegiale intervisie en samenwerkend leren in videoclub/PLG/lesson study.
Het veranderingsproces werd onderzocht door gegevens te verzamelen over drie fasen: initiatie, implementatie en institutionalisering (model of change; Fullan, 1989). We voerden op acht scholen semigestructureerde interviews uit met startende leraren, coaches en schoolmanagers. De data werden getranscribeerd, gecodeerd en kwalitatief geanalyseerd met behulp van Atlas-ti.
Er waren grote verschillen in de mate waarin scholen de activiteiten adopteerden en gingen uitvoeren in de eigen school (initatiefase). Na de uitvoering (implementatiefase) waren er overwegend positieve ervaringen bij de deelnemers. Beginnende leraren en coaches gaven aan dat ze zich door de activiteiten professioneel konden ontwikkelen. Schoolmanagers zeiden dat het project hen hielp om hun inductieprogramma te verbeteren en om de professionalisering voor alle leraren uit te breiden. Na afloop van het project waren er wederom verschillen tussen scholen in de mate waarin de activiteiten een vast onderdeel werden van het inductiebeleid (institutionaliseringsfase).
Het onderzoek laat zien dat het veranderingsproces niet eenvoudig is en dat een verscheidenheid aan factoren van invloed kan zijn. De kansen op een duurzaam inductiebeleid zijn groter als scholen de meeste of alle activiteiten van een programma overnemen. Dit leidt tot grotere kansen op het ervaren van impact in de onderwijspraktijk, wat op zijn beurt weer leidt tot een grotere kans dat scholen na afloop van het project de activiteiten voortzetten en integreren in een duurzaam inductiebeleid.