Voorkeurscoalities van het CentERdata LISS panel
Wat zijn de coalities die kiezers graag samen zien regeren? De meeste coalities die de CentERdata panelleden aangeven halen geen meerderheid. In de 10 meest genoemde voorkeurscoalities spelen de VVD (6x), D66 (6x) en de PvdA (5x) de grootste rol. De PVV wordt ofwel als enige partij in een coalitie genoemd of samen met de VVD of in combinatie met VVD en 50+. Van de meerderheidscoalities wordt de combinatie VVD-PvdA-CDA-D66 het vaakst genoemd.
Lees de uitgebreide analyse met grafieken door Marc van de Wardt https://verkiezingen.lissdata.nl/resultaten. Hieronder een samenvatting.
Meest genoemde coalities
Met 4,8% is een coalitie van VVD-CDA-D66 de duidelijke winnaar, aldus de LISS panelleden. Op economische issues zijn de verschillen tussen deze partijen niet al te groot, al is D66 wel een stuk progressiever op kwesties als migratie. Niettemin lijken de verschillen overbrugbaar.
Op nummer 2 en 3 vinden we links/progressieve blokken. Voorstanders lijken het erover eens te zijn dat PvdA, D66 en GroenLinks moeten gaan samenwerken, maar de meningen zijn verdeeld wat betreft het toevoegen van de SP. EU-scepsis en het populisme van de SP zou hieraan ten grondslag kunnen liggen.
PVV’ers zien het liefst de PVV alleen regeren. Mogelijke verklaringen: ze willen niet dat de PVV in een coalitie water bij de wijn moet doen of weten dat er een cordon sanitaire tegen de PVV is afgekondigd, al ziet 1,9% een coalitie PVV-VVD nog steeds zitten.
Meerderheidscoalities
De actuele prognose geeft aan dat minstens vier partijen moeten samenwerken om een meerderheidsregering te kunnen vormen. Dit is een direct gevolg van de electorale versnippering. Slechts 5,9% van de 2632 respondenten noemt een coalitie die een meerderheid in de Tweede Kamer zou halen. De meeste respondenten laten zich dus niet leiden door de electorale slagkracht van hun coalitie. Het meest genoemd is de coalitie VVD-PvdA-CDA-D66 maar deze combi is niet populair: slechts 1,25% koos daar voor. Wat verder opvalt is dat er niet volledig over links of rechts geregeerd kan worden.
Over stembusakkoorden en minderheidsregeringen
Stembusakkoorden kunnen een aanvulling zijn op het kiessysteem maar de meest populaire coalities halen door de versnippering geen meerderheid. Dit zou betekenen dat er na de verkiezing alsnog onderhandeld moet worden, wat kiezers minder controle over het formatieproces geeft.
In Scandinavië bestaan stembusakkoorden en komen werkbare minderheidsregeringen voor. Dat zijn ook opties. Kiezers gaan wellicht strategisch stemmen als van te voren vast staat welke regeringscoalities gevormd kunnen worden. Misschien krijgen ideologisch coherente blokken, zoals een economisch links/progressief of een economisch rechts/conservatief blok, dan wel genoeg stemmen om aan een meerderheid te komen.