Thema's

Voorkomen is beter dan genezen. Door mensen meer eigen regie te geven over hun gezondheid en mentaal welzijn en (indien nodig) vroegtijdig ondersteuning te bieden, zullen ze minder zorgvragen hebben, zo is althans de verwachting. Daarom is er de laatste jaren steeds meer aandacht gekomen voor (digitale) methodes en interventies die mensen stimuleren en ondersteunen om gezonder te leven, zowel mentaal als fysiek. De rol en positie van naasten en zorgprofessionals bij zelfmanagement is hierin een belangrijk thema. Ook wordt onderzocht hoe therapietrouw en het beter opvolgen van leefstijladviezen bevorderd kunnen worden met digitale zelfmanagement tools. De vraag is of en hoe dit soort technieken het beste ingezet kunnen worden, en wat de impact kan zijn op mensen met diverse achtergronden en risicofactoren. 

Fysiek ziek zijn is mentaal zwaar. Een goede mentale gezondheid kan een positief effect hebben op kwaliteit van leven en zelfs op herstel. Hetzelfde geldt voor een gezonde levensstijl (zie ook thema 1) bij mensen met een somatische ziekte: stoppen met roken, gezonder eten, meer bewegen; het kan allemaal bijdragen aan herstel. Maar het is niet eenvoudig om aan je mentale gezondheid te werken als je ziek bent. Daar komt nog bij dat patiënten steeds vaker geconfronteerd worden met meerdere complexe aandoeningen (multi-morbiditeit). Ook voor naasten is dit zwaar; hun rol in het herstelproces wordt als steeds belangrijker gezien. En zelfs als mensen volledig fysiek hersteld zijn kan dit nog impact hebben op hun mentaal welzijn, ook dat verdient aandacht. 

De ontwikkeling en mogelijkheden van digitale zorg en gezondheidstechnologie nemen momenteel een grote vlucht en er zijn hooggespannen verwachtingen van de bijdrage die digitale technologie kan leveren aan het afwenden van een gevreesd ‘zorginfarct’. Ook voor het bevorderen van mentale gezondheid biedt deze technologie kansen; de technologie is immers altijd beschikbaar, terwijl de zorgverlener alleen op gezette en vaak beperkte tijden beschikbaar is. Maar het daadwerkelijk gebruik en de inbedding van digitale zorgtechnologie in de praktijk van alledag is moeilijk meetbaar en blijft vaak achter bij de verwachtingen. Eén van de verklaringen hiervoor is dat de stap van ontwikkeling naar praktisch gebruik minder eenvoudig is dan soms wordt gedacht. Duurzame implementatie en inbedding in de zorgpraktijk is echter essentieel om de toepasbaarheid, toegankelijkheid en bruikbaarheid van zorgtechnologie voor cliënten en zorgprofessionals waar te maken. 

Een belangrijk ingrediënt van brede welvaart is dat deze voor iedereen zou moeten gelden. Elke Nederlander verdient immers een eerlijke kans op een gezond leven. Digitale innovaties in de zorg hebben de potentie om iedereen te helpen, maar tegelijkertijd creëren ze het risico dat bepaalde groepen minder profiteren dan anderen, bijvoorbeeld omdat ze minder goede digitale of communicatieve vaardigheden hebben. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat deze groepen niet verder achteropraken? En gerelateerd: hoe zorgen we ervoor dat de ‘digital divide’ niet groter maar juist gereduceerd wordt? Het is verleidelijk om te proberen dit te doen door nieuwe digitale hulpmiddelen te ontwikkelen, maar het lijkt twijfelachtig dat dit altijd de beste route is. Maar wat dan wel? 

Er wordt veel verwacht van digitale oplossingen om het mentaal en fysiek welzijn van mensen te verbeteren. De ontwikkelingen op dit vlak gaan snel, waardoor nieuwe mogelijkheden en toepassingen voor zorg ontstaan. Dit alles gebeurt in een zorgcontext die onder grote druk staat. De zorgsector staat voor de opgave om een antwoord te vinden op de stijgende en steeds complexer wordende vraag naar zorg. Tegelijkertijd groeien de beschikbare financiële middelen niet mee en wordt de arbeidsmarkt steeds krapper. Kortom: de beschikbaarheid van zorg neemt af, terwijl de vraag toeneemt: een zorgkloof is het resultaat. Een transformatie van de zorg is nodig om die kloof te overbruggen. Ketenzorg en een netwerkbenadering worden belangrijker en er ontstaan nieuwe beroepen, functies en andere samenwerkingsverbanden. De verwachting is dat al deze ontwikkelingen bij zullen dragen aan een volledige transformatie van de gezondheidszorg de komende jaren. Om dit alles mogelijk te maken, wordt veel gevraagd en verwacht van alle partijen: burgers en patiënten, zorg- en welzijnsorganisaties en hun medewerkers, ziektekostenverzekeraars en overheidsinstanties.