Universiteitsbrede academische werkplaatsen: Een kwestie van halen én brengen

Met wetenschap de maatschappij verder helpen, heette vroeger valorisatie. Tegenwoordig gebruiken we de term impact. Hoe we het ook noemen, feit is dat op dit punt steeds meer van universiteiten wordt verwacht. De samenleving kampt met forse vraagstukken, zoals het klimaatprobleem, biodiversiteit en de groeiende kloof tussen arm en rijk. Ze kijkt naar de wetenschap om met oplossingen te komen.   

Marieke Schoots, programmadirecteur van het impactprogramma Brede Welvaart, mag bij Tilburg University deze beweging een duw in de goede richting geven. Daarvoor ligt volgens haar al een mooie basis. “Wij hebben veel gedreven wetenschappers die maatschappelijk het verschil willen maken. Lastig was dat dit te weinig werd gewaardeerd. Het had niet dezelfde status als bijvoorbeeld onderzoek. Onze gemotiveerde collega’s moesten dit erbij doen.” Naast de onderwaardering was er nog een vertragende factor; taaie vraagstukken zijn meestal niet met één tovermiddel uit één discipline op te lossen. Schoots: “Daarvoor moet je met meer disciplines samenwerken. In onze organisatie gaat die samenwerking niet vanzelf. Een bekende uitspraak is: de wereld heeft problemen en de universiteit faculteiten.”  

Ruim budget 

In eerdere, meer vrijblijvende impactprogramma’s lukte het onvoldoende om de neuzen van de faculteiten in één richting te krijgen. Dat is veranderd met het huidige impactprogramma Brede Welvaart. Dit is veel sterker in de organisatie ingebed en gestructureerd. Het programma heeft een ruim budget van negen miljoen euro en kan rekenen op ondersteuning vanuit alle faculteiten, ook qua menskracht. De interdisciplinaire samenwerking is ingebakken in de manier van werken. Bij elk van de universiteitsbrede academische werkplaatsen – (Be-)sturen op Brede Welvaart, Digital Health & Mental Wellbeing, Klimaat & Energie en Inclusieve arbeidsmarkt – is het meedoen van diverse disciplines een harde voorwaarde. Hetzelfde geldt voor het samenwerken met maatschappelijke partners. Een community van TiU-wetenschappers stelt met maatschappelijke partners een onderzoeks- en ontwikkelagenda samen en maakt afspraken voor samenwerking.  

Schoots vertelt dat Tilburg University per academische werkplaats streeft naar een breed veld van partners. Dit garandeert de inbreng van diverse perspectieven in de onderzoeks- en ontwikkelagenda. Schoots: “Een partner tekent voor deelname voor vier jaar met een mogelijkheid om eerder, na twee jaar, uit te stappen. De academische werkplaats is neutrale grond, waar de deelnemers samen werken aan een gedeeld maatschappelijk doel.”  

Gelijkwaardigheid 

 Om een idee te krijgen hoe een academische werkplaats in de praktijk functioneert, steken we ons licht op bij Inge Bongers van Tilburg School of Social and Behavioral Sciences (TSB). Zij is hoogleraar duurzame innovatie voor mentale gezondheid; een ‘implementatiespecialist’ die onderzoekt hoe je technologische en sociale innovaties tot een succes maakt. Samen met Emiel Krahmer van Tilburg School of Humanities and Digital Sciences leidt ze de academische werkplaats Digital Health & Mental Wellbeing. Bongers heeft veel ervaring met het fenomeen academische werkplaatsen. Vanaf de oprichting in 2000 is ze betrokken bij de zorg en welzijn-academische werkplaatsen van Tranzo. In tegenstelling tot de nieuwe brede academische werkplaatsen zijn deze opgezet vanuit één school, namelijk TSB.   

Wat neemt ze mee van haar ervaringen met Tranzo? Bongers: “Ik heb daar gemerkt hoe belangrijk gelijkwaardigheid in de relaties is. Je moet elkaars expertise en rol erkennen. Universiteit en maatschappelijke partners moeten gelijkwaardig zijn. Dit geldt overigens net zo goed voor de diverse disciplines die deelnemen aan de universiteitsbrede werkplaatsen.” Een tweede voorwaarde voor succes is volgens Bongers dat je structureel samenwerkt en elkaars werelden leert kennen. “Een mooi voorbeeld bij Tranzo is de al twintig jaar bestaande academische werkplaats Geestdrift. Daarin zitten de grote ggz-organisaties in onze directe omgeving. Als je langer met elkaar werkt, weet je beter wat in zo’n samenwerking werkt en wat niet.” Zo zien partners volgens haar na verloop van tijd beter in hoe je tegelijk kunt werken aan je eigen vragen als aan iets wat in het algemeen belang is. 

In 2030 moet werken aan je mentale gezondheid de normaalste zaak van de wereld zijn

Hoogleraar duurzame innovatie voor mentale gezondheid Inge Bongers

Digital health-minor

De academische werkplaats Digital Health & Mental Wellbeing is in januari begonnen. De deelnemers zijn bezig met het maken van een samenwerkingsagenda rond de thema’s: data en digitalisering, preventie en (zelf)monitoring, technische ontwikkelingen en implementatie. Er zijn plannen voor samenwerken in onderzoek, maar ook in onderwijs. Zo wordt er gedacht aan het ontwikkelen van een universiteitsbrede digital health-minor.  

Uit de academische werkplaats is al een concreet onderzoeksvoorstel ontsproten. Dit gaat over het ontwikkelen van een digitale zelfmanagement-tool voor mensen met een ernstig psychiatrische aandoening. Daar zie je duidelijk de meerwaarde van de samenwerking tussen disciplines en met partners, vertelt Bongers. “Voor dat onderzoek hebben we psychologen nodig die weten wat triggers voor terugval zijn. Daarnaast hebben we data scientists nodig die nadenken over hoe we data verzamelen en een tool bouwen die de triggers oppikt. Tot slot is een implementatiedeskundige nodig om na te gaan wanneer, hoe en op welke wijze cliënten en professionals het gaan gebruiken. Bij het project zijn GGZ Breburg, GGZ Eindhoven en de gemeente Tilburg betrokken. De inzet is dat deze tool in de toekomst daadwerkelijk in de praktijk van alledag doordringt.” 

Digital Health & Mental Wellbeing is op de goede weg, denkt Bongers. Ze is erg blij met de gekozen missie: ‘In 2030 moet werken aan je mentale gezondheid de normaalste zaak van de wereld zijn.’ De doelgroep is daarmee duidelijk breder dan ggz-patiënten; het gaat eigenlijk om elke Nederlander. Bongers is blij met de keuze voor mentaal welbevinden in brede zin. “Dat is een actueel maatschappelijk vraagstuk waar met smart wordt gewacht op oplossingen.”  

Sparringpartners

Het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis sluit naar verwachting binnenkort officieel als partner aan bij Digital Health & Mental Wellbeing. Aan het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis verbonden epidemioloog Lonneke van de Poll werkte al samen met universitair medisch centra en technische universiteiten. Maar ze vindt het een grote meerwaarde om nu ook samen te werken met een maatschappelijke georiënteerde universiteit. Ze is zelf epidemioloog en werkt voornamelijk met fundamenteel onderzoekers uit de medische hoek. “Die zijn vooral bezig kanker de wereld uit te helpen. Dat is prima, maar wij doen ook onderzoek naar omgaan met kanker en kwaliteit van leven. Daar stuiten we vaak op kwesties die door andere disciplines moeten worden opgelost. We worstelen daar best mee, bijvoorbeeld bij mijn eigen onderzoek naar nazorg voor kankerpatiënten via een digitale tool. We stuiten daar op kwesties als: hoe bereiken we kwetsbare patiënten en/of patiënten met lage gezondheidsvaardigheden? Hoe kunnen we voorspellen welke patiënten risico lopen op bijvoorbeeld mentale problemen? Of: hoe zorgen we ervoor dat een tool daadwerkelijk worden gebruikt?” 

Bij de academische werkplaats Digital health & Mental Wellbeing verwacht Van de Poll kennis te kunnen ‘halen’ die ze kan gebruiken voor onderzoek. Ze heeft in het verleden al veel gehad aan de Tilburgse hoogleraar Emiel Krahmer die een specialist is in het verbeteren van de communicatie tussen computer en mens. “En hij is zeker niet de enige in de academische werkplaats aan wie wij wat kunnen hebben. Ik hoop sparringpartners te vinden, bijvoorbeeld om bepaalde dingen te toetsen. Of van wie je over bepaalde ontwikkelingen hoort die je zelf nog niet kent. Ik zie ook kansen in het bundelen van krachten om bepaalde onderzoeken op te zetten, die voor meer partijen van belang zijn, zoals een studie naar hoe je kwetsbare groepen beter bereikt. We kunnen als partners veel aan elkaar hebben met onze kennis en ervaringen. Deze academische werkplaats verbindt diverse zorgdisciplines die normaal nauwelijks met elkaar in aanraking komen, zoals de kankerzorg en de ggz.” Ze denkt andere partners en de universiteit ook veel te kunnen bieden, zoals kennis of stageplaatsen. Het Antoni van Leeuwenhoek-ziekenhuis is volgens Van de Poll een buitengewoon interessante leeromgeving voor Tilburgse studenten, bijvoorbeeld om processen te verbeteren. “Wij komen zeker niet alleen naar de academische werkplaats om iets te halen, maar willen ook iets brengen.” 

Publicatiedatum: 11 september 2023