Nu laten we de ouders en jongeren aan het woord
De jeugd heeft de toekomst… het is een veelgehoorde kreet, maar waaruit blijkt dit? Waar in Nederland veel gezinnen, op wat voor manier dan ook, ervaring hebben met Jeugdzorg, zijn er ook veel meningen over hoe deze zorg ingericht zou moeten zijn. In de praktijk blijkt dit keer op keer een lastig en zeer complex vraagstuk. Zo ook tijdens het symposium ‘En nu is het woord aan… de ouders en jongeren’ en de oratie van prof. dr. Jolanda Mathijssen.
Tijdens het symposium ging de dagvoorzitter Rudy van Beurden in gesprek met een panel van ouders en ervaringsdeskundigen. Zij reflecteerden op de thema’s die de revue passeerden, vanuit beleid, praktijk en de wetenschap. De ervaringen en kennis van het panel leren ons dat er veel verbeteringen zijn ingezet, maar ook dat er werk aan de winkel is om de zorg voor jeugd goed in te richten. De rode draad is duidelijk: goede hulpverlening kan alleen door het gesprek aan te gaan met partijen waar de hulp voor bedoeld is!
Richtlijn Samen Beslissen
Samen beslissen over passende hulp, daar is de Richtlijn ‘Samen met ouders en jeugdige beslissen over passende hulp‘ ook wel ‘Samen Beslissen’ voor opgesteld. De Richtlijn helpt de hulpverleners om met jongeren en hun ouders/verzorgers het gesprek aan te gaan. Enkele vragen die worden besproken tijdens het volgen van deze Richtlijn zijn: Hoe denken zij dat ze in een situatie terecht zijn gekomen? Wat denken zij nodig te hebben? Wat denken ze dat voor hen zal werken? Het motto van de Richtlijn Samen Beslissen is om zo dicht mogelijk bij huis te blijven. Daarbij wordt gekeken naar wat de ouders en jongere(n) zelf kunnen en wordt aanvullend professionele hulp aangeboden. Bij complexe en meervoudige problemen activeert en motiveert het samen beslissen vaak , het helpt het gezin om prioriteiten te stellen en keuzes te maken om sneller tot een oplossing te komen.
Professionals hebben samen met de ouders en verzorgers van cliënten een 17-tal van deze richtlijnen opgesteld. Deze richtlijnen moeten voorkomen dat hulpverlening in ‘bekende’ valkuilen stapt, tunnelvisie ontwikkelt en helpen om juist naar het grotere geheel te kijken in plaats van alleen de op dat moment aanwezige brandjes te blussen. De richtlijnen zijn een goed begin om met de ouders en jongeren te praten en niet over hen. Toch is het laten landen van deze richtlijnen in de praktijk uitdagend. De Haagse hogeschool laat echter zien dat het wel mogelijk is. De hogeschool heeft de Richtlijn ‘Samen Beslissen’ een belangrijke rol in het curriculum gegeven. Daarmee wordt de nieuwe generatie hulpverleners bekend gemaakt met deze werkwijze en manier van denken. Dat dit in de praktijk zijn plek krijgt zal tijd nodig hebben.
Meer weten over de Richtlijn Samen Beslissen?
Presentatie 'De stem van ouders en jeugdigen in besluitvormingsprocessen in jeugdhulp
Het proces is een dialoog, gelijkwaardigheid en wederkerigheid zijn daarin ongelooflijk belangrijk.
Cora Bartelink
Regionale en landelijke initiatieven
Cathalijne Dortmans, Wethouder in Helmond, geeft aan dat iedere wijk in Nederland zijn eigen identiteit heeft, zo ook in Helmond. Zij maakt zich er hard voor om ervoor te zorgen dat Helmond een ‘Jeugdvriendelijke stad’ is. Ook daar is het gesprek aangaan met de mensen zelf van wezenlijk belang. Door middel van verschillende initiatieven, zoals het maken van een eigen agenda door de kinderen en jongeren in Helmond waarin wat zij belangrijk vinden duidelijk wordt, en de oprichting van een jongeren parlement, worden jongeren zelf betrokken bij het vormen van beleid. Om het beleid goed in de samenleving in te bedden zijn regionale en landelijke samenwerkingen nodig. De landelijke hervormingsagenda jeugd is een stap in de goede richting, die vervolgens wel weer lokaal en regionaal gedragen en geïmplementeerd zal moeten worden.
Gemeentes kunnen de problematiek vanuit een breed perspectief bekijken, zij zijn immers verantwoordelijk voor meerdere facetten die het gezin aan kunnen gaan; schuldsanering, participatiewet en ook jeugdhulp. Door al deze facetten in beeld te hebben, kan effectievere ondersteuning aan het gezin geboden worden. Dit vraagt om een nieuwe visie, namelijk dat de ondersteuning van het gezin als geheel belangrijk is om daarmee indirect het kind te kunnen helpen. Het stigma dat rondom jeugdzorg heerst is daarbij een uitdaging. Jeugdzorg heeft vaak een negatief imago, maar gelukkig gaat er bij de zorg voor jeugd ook heel veel (en steeds meer) goed!
Meer weten over de uitdagingen en kansen op beleidsniveau?
Het kijken naar het gezin als geheel is van essentieel belang voor goede hulpverlening. Wanneer het goed gaat met het gezin heeft dit direct effect op de kwetsbaarheid van het betreffende kind.
Cathelijne Dortmans
Behandel me als persoon, niet als dossier
Jaarlijks maker er in Nederland circa 45.000 jeugdigen gebruik van jeugdzorg met verblijf. De zogezegd “uithuisgeplaatsten”. Deze groep jeugdigen heeft vaak al veel verschillende hulpverleners gezien, maar voelt zich vaak niet gehoord. Vanuit wetenschappelijk perspectief ging Annemiek Harder in op concrete handvatten om goede hulp te kunnen bieden aan deze doelgroep.
Inleving en empathie zijn hierbij cruciaal voor goede hulpverlening. Hoe kunnen hulpverleners nu écht luisteren naar deze jeugdigen en hun ouders? Het lijkt voor de hand liggend, maar één van de quotes uit het onderzoek is: Betrek mij gewoon, want het is mijn leven! Dit gebeurt lang niet altijd. Het humaniseren van hulp aan de jongeren is dan ook een belangrijk verbeterpunt.
Uit dit onderzoek blijkt ook dat aandacht voor het gezin en de omgeving van belang zijn om de zorg voor het individuele kind goed vorm te geven. Daarbij is het gesprek, ook bij lastige onderwerpen, wederom van essentiële waarde. Tijdens deze gesprekken zijn basale hulpverleningskenmerken, denk daarbij aan empathie en inlevingsvermogen, van groot belang om interventies tot een succes te maken. Het onderzoek geeft aan welke elementen tijdens een hulpverleningstraject het meest effectief zijn.
Informele steun, meer dan een maatje!
Het positioneren van bekenden uit het eigen netwerk is een werkzame manier om de eigen regie van gezinnen te bevorderen, vertelt Ank Koershuis, werkzaam bij Sterk Huis. Deze nieuwe benadering maakt gebruik van informele steun. De ‘Jouw Ingebrachte Mentor’(JIM) biedt informele hulp aan gezinnen en jongeren. Deze rol is belangrijk en ook zeer effectief gebleken in de gezinnen waarin de JIM al is ingezet. Omdat een JIM met een andere bril naar de problematiek binnen een gezin kijkt, kan deze veel teweeg brengen.
Deze werkwijze brengt veel van de eerder genoemde voorbeelden voor het goed in kunnen zetten van zorg voor jeugd, zoals het met de gezinnen praten, samen beslissen, en een vertrouwenspersoon bieden in de praktijk. De JIM praat met het gezin en doet het samen met hen! Deze aanpak is ook opgenomen in de landelijke hervormingsagenda. In de praktijk is de JIM vaak nog een ‘passant’ in het zorgtraject van een gezin, maar het is mooi als dit een continu traject wordt waarbij de JIM een band opbouwt en het gezin ondersteunt tot een moment dat het mogelijk is om het gezin ‘los’ te laten omdat ze de JIM niet meer nodig hebben.
Van je familie moet je het maar hebben
Tijdens haar oratie ‘Zorg voor jeugd: Het systeem onder de loep. Van je familie moet je het maar hebben' betoogt prof. dr. Jolanda Mathijssen dat goede zorg voor jeugd niet kan zonder dat er goede zorg wordt geboden aan de ouders en het gezin. De complexiteit van ‘het gezin’, denk aan samenstelling, achtergrond, opleiding, vormt een complex web van facetten waarmee rekening gehouden moet worden. Er is dan ook geen simpele en snelle oplossing voor de problematiek, maar voorop staat dat de zorg voor het gezin nodig is om goede zorg aan de jeugd te kunnen bieden.